Witamina K2: Ukryty klucz do zdrowia kości i serca

W 1935 roku amerykański biochemik Edward Adelbert Doisy wyizolował witaminę K, a w 1939 roku Dam i Doisy otrzymali wspólnie Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za swoje odkrycia. Początkowo zidentyfikowano dwie formy witaminy K: K1 (filochinon) występujący w zielonych warzywach liściastych oraz K2 (menachinon) produkowany przez bakterie jelitowe.

Dopiero w latach 70. XX wieku japońscy naukowcy odkryli, że witamina K2 występuje w różnych formach, nazywanych MK-n (menachinon-n), gdzie n oznacza liczbę jednostek izoprenowych w cząsteczce. Najważniejsze dla zdrowia człowieka okazały się formy MK-4 i MK-7.

Mechanizm działania witaminy K2

Witamina K2 działa jako kofaktor dla enzymów odpowiedzialnych za karboksylację białek zależnych od witaminy K. Proces ten jest kluczowy dla aktywacji tych białek, które pełnią istotne funkcje w organizmie. Jednym z najważniejszych białek zależnych od witaminy K jest osteokalcyna, produkowana przez osteoblasty (komórki kościotwórcze).

Aktywna osteokalcyna wiąże wapń i kieruje go do kości, gdzie jest potrzebny do budowy i wzmacniania struktury kostnej. Bez odpowiedniej ilości witaminy K2, osteokalcyna pozostaje nieaktywna, co może prowadzić do obniżonej gęstości kości i zwiększonego ryzyka osteoporozy.

Innym kluczowym białkiem zależnym od witaminy K jest białko macierzy Gla (MGP). MGP zapobiega odkładaniu się wapnia w tkankach miękkich, w tym w ścianach naczyń krwionośnych. Aktywne MGP chroni przed zwapnieniem tętnic, zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy i chorób serca.

Rola witaminy K2 w zdrowiu kości

Liczne badania potwierdzają korzystny wpływ witaminy K2 na zdrowie kości. W 2013 roku opublikowano metaanalizę obejmującą 19 badań z udziałem ponad 6,700 uczestników, która wykazała, że suplementacja witaminą K2 zmniejsza ryzyko złamań kości o 60% w porównaniu z grupą kontrolną.

Szczególnie interesujące są wyniki japońskiego badania z 2000 roku, w którym kobiety po menopauzie otrzymujące 45 mg witaminy K2 (MK-4) dziennie przez 3 lata doświadczyły znaczącego wzrostu gęstości mineralnej kości i zmniejszenia ryzyka złamań. Co więcej, witamina K2 wydaje się działać synergistycznie z witaminą D3 i wapniem, zwiększając ich skuteczność w profilaktyce osteoporozy.

Warto zauważyć, że efekty witaminy K2 na zdrowie kości są widoczne nie tylko u osób starszych. Badania przeprowadzone na dzieciach i młodzieży sugerują, że odpowiednia podaż witaminy K2 w okresie wzrostu może przyczynić się do budowy silniejszego szkieletu i zmniejszyć ryzyko osteoporozy w późniejszym życiu.

Wpływ witaminy K2 na układ sercowo-naczyniowy

Rola witaminy K2 w ochronie układu sercowo-naczyniowego jest równie fascynująca. Poprzez aktywację białka MGP, witamina K2 zapobiega odkładaniu się wapnia w ścianach tętnic, zachowując ich elastyczność i przepustowość. To z kolei może zmniejszać ryzyko rozwoju miażdżycy i chorób serca.

Przełomowe badanie opublikowane w 2004 roku w Journal of Nutrition wykazało, że wyższe spożycie witaminy K2 (ale nie K1) było związane z 50% redukcją ryzyka zgonu z powodu chorób serca i 25% redukcją śmiertelności ogólnej. Badanie to, znane jako Rotterdam Study, objęło ponad 4,800 uczestników obserwowanych przez 10 lat.

Kolejne badania potwierdziły te wyniki. Na przykład, badanie EPIC-NL z 2009 roku, obejmujące ponad 16,000 kobiet w wieku 49-70 lat, wykazało, że każde dodatkowe 10 μg witaminy K2 w diecie wiązało się z 9% redukcją ryzyka choroby wieńcowej.

Co ciekawe, witamina K2 może również poprawiać profil lipidowy krwi. Badania sugerują, że może ona zwiększać poziom “dobrego” cholesterolu HDL i zmniejszać poziom “złego” cholesterolu LDL, co dodatkowo przyczynia się do ochrony serca.

Źródła witaminy K2 w diecie

W przeciwieństwie do witaminy K1, która występuje głównie w zielonych warzywach liściastych, witamina K2 jest trudniejsza do uzyskania z typowej zachodniej diety. Najlepszymi naturalnymi źródłami witaminy K2 są:

1. Natto - tradycyjna japońska potrawa z fermentowanej soi, bogata w MK-7

2. Sery dojrzewające, szczególnie Gouda i Brie

3. Masło i jaja od zwierząt karmionych trawą

4. Wątróbka drobiowa

5. Niektóre fermentowane produkty mleczne, jak kefir

Warto zauważyć, że zawartość witaminy K2 w produktach odzwierzęcych zależy od diety zwierząt. Zwierzęta karmione trawą produkują mleko i jaja bogatsze w K2 niż te karmione paszą.

Ze względu na ograniczoną dostępność witaminy K2 w typowej diecie, coraz więcej osób sięga po suplementy. Na rynku dostępne są preparaty zawierające różne formy witaminy K2, przy czym najczęściej spotykane są MK-4 i MK-7.

Bezpieczeństwo i interakcje

Witamina K2 jest generalnie uważana za bezpieczną, nawet w dużych dawkach. W przeciwieństwie do witaminy K1, nie wpływa znacząco na krzepliwość krwi, co czyni ją bezpieczniejszą opcją dla osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.

Niemniej jednak, osoby stosujące warfarynę lub inne leki z grupy antagonistów witaminy K powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji witaminą K2. W niektórych przypadkach może być konieczne dostosowanie dawki leku.

Warto również pamiętać, że witamina K2 jest rozpuszczalna w tłuszczach, dlatego najlepiej przyjmować ją z posiłkiem zawierającym tłuszcze, co zwiększy jej wchłanianie.

Przyszłość badań nad witaminą K2

Choć nasza wiedza o witaminie K2 znacznie się poszerzyła w ostatnich latach, wciąż pozostaje wiele do odkrycia. Obecnie trwają badania nad potencjalnym wpływem witaminy K2 na inne aspekty zdrowia, w tym:

1. Funkcje poznawcze i prewencję chorób neurodegeneracyjnych

2. Kontrolę glikemii i zapobieganie cukrzycy typu 2

3. Zdrowie skóry i proces starzenia

4. Funkcje odpornościowe

Szczególnie obiecujące wydają się badania nad rolą witaminy K2 w metabolizmie glukozy. Wstępne wyniki sugerują, że może ona poprawiać wrażliwość na insulinę i zmniejszać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.

Ponadto, naukowcy badają potencjalne zastosowanie witaminy K2 w onkologii. Niektóre badania wskazują, że może ona hamować wzrost komórek nowotworowych i zwiększać skuteczność chemioterapii w przypadku niektórych typów raka.

Witamina K2, choć długo pozostawała w cieniu innych składników odżywczych, stopniowo zajmuje należne jej miejsce w świecie nauki o żywieniu. Jej unikalne właściwości i szeroki zakres działania czynią ją fascynującym obiektem badań i potencjalnie ważnym elementem profilaktyki zdrowotnej. W miarę jak nasze zrozumienie roli witaminy K2 w organizmie rośnie, możemy spodziewać się nowych, ekscytujących odkryć, które mogą zrewolucjonizować nasze podejście do zdrowia kości, serca i nie tylko.